Johan Heitinga staat bij Ajax onder maximale druk na de gênante eerste helft tegen Union Berlin. De Amsterdammers gingen in het Europa League-duel al met 2-0 rusten en strandden uiteindelijk op 3-1; de wedstrijd was voor de pauze al verloren. Dat legt een vergrootglas op zijn basiskeuzes en veldbezetting. Voor Ajax draait het nu om herstel en een duidelijke ingreep in de samenstelling.
De crux: het elftal had voor rust geen controle in de opbouw, geen diepgang zonder bal en een wankele restverdediging. Heitinga kan niet opnieuw met dezelfde basis het veld opsturen en verwachten dat de problemen oplossen. De volgende competitiewedstrijd bepaalt of Ajax de regie in de race om Champions League-voetbal terugpakt of verder wegzakt in twijfel en onrust.
Waarom Heitinga juist nú van basis moet wisselen
De eerste helft in Berlijn fileerde de kwetsbaarheid van Ajax in topduels: de ploeg speelde in een te lage tempo, verloor te vaak de eerste én de tweede bal, en gaf Union precies de dynamiek die het zocht. Dat is geen incident, maar een patroon dat zichtbaar werd zodra de tegenstander doordekt op de opbouw. Voor een trainer is dat een selectie- en positioneringsvraag, geen kwestie van vorm.
Wie vertrouwen krijgt, bepaalt ook de spelidentiteit. Met eenzelfde basis die kort- en kaatspassend wil voetballen, maar zonder diepte en loopvermogen in de voorste lijn, blijft Ajax voorspelbaar. Heitinga heeft de mogelijkheid om daarin te breken en moet dat nu doen.
De pijnpunten vóór rust: intensiteit, diepte en restverdediging
- Opbouw vastgezet: Union schermde de as af en dwingt Ajax naar de flank. Zonder een derde man die tussen de linies komt of een spits die de diepte kiest, werden backs en controleurs in voorspelbare patronen geduwd.
- Geen diepte in de punt: een valse negen lost pas iets op als de vleugels agressief achter de laatste lijn starten. Dat gebeurde niet, waardoor centrale verdedigers van Union konden indribbelen en het middenveld kon vooruit verdedigen.
- Restverdediging open: met beide backs hoog en de zes die doordekte, bleven twee verdedigers achter tegen drie lopers. Ajax stond breed, de afstanden waren groot, en de tweede bal na lange halen van Union was steevast voor de Duitsers.
Daar komt bij dat Ajax te lang bleef opbouwen met twee verdedigers en een controlerende middenvelder die in de voeten wilde komen. Zonder positionele wissels of asymmetrie in de laatste lijn werd Union niet gedwongen om keuzes te maken. Het gevolg was een voorspelbare, risicovolle veldbezetting met te weinig druk op de bal bij balverlies.
Wie eruit, wie erin: de ingrepen die het elftal nodig heeft
Ajax moet in de punt een echte spits neerzetten die de diepte pakt en centrale verdedigers dwingt te draaien. Dat vergroot het nut van passes achter de laatste lijn en creëert ruimte voor de tien om tussen de linies aan de bal te komen. Met die bezetting komt er variatie in tempo en richting.
Op het middenveld is een ballistische zes die zonebewust blijft onmisbaar. De partner naast hem moet loopvermogen en pressing-intensiteit brengen, niet alleen passing. Daarmee krijgt Ajax na balverlies direct druk op de eerste pass en verkleint het elftal de ruimtes in de as.
Achterin vraagt dit om een links-rechts-as die comfortabel vooruit verdedigt en niet schrikt van één-op-één-duels in de omschakeling. Een linksbenige centrale verdediger die durft door te dekken en een rechtsbenige die de diepte afdekt, geeft logica in zowel opbouw als restverdediging.
Tactische aanpassingen: pressing, asymmetrie en zekerheid in de opbouw
Heitinga moet de laatste lijn asymmetrisch organiseren. Laat één back hoog voor breedte in de eindfase en houd de andere terug als extra zekerheid; schuif de controlerende middenvelder niet tegelijkertijd door. Zo ontstaat er bij balverlies automatisch een drie-tegen-twee in de restverdediging.
In de opbouw is variatie de sleutel. Wissel korte opbouw af met directe ballen op de spits die doorkopt op een inlopende vleugel, zodat tegenstanders niet comfortabel kunnen instappen. Positioneer de tien consequent aan de buitenkant van de verdedigende zes van de tegenstander, zodat de passlijn diagonaal openklapt.
In de pressing moet Ajax een duidelijke trigger kiezen: pas volle druk zodra de bal zijwaarts naar de back gaat. De balnabije vleugelspeler drukt door, de spits schermt de terugpass, en de tien sluit de binnenkant. De rest van het team komt tien meter hoger, zodat de afstanden compact blijven.
Wat dit zegt over Ajax onder Johan Heitinga
De beruchte eerste helft in Berlijn onderstreept dat Ajax onder Heitinga minder op routine en meer op structuur moet leunen. Spelers die comfortabel zijn in balbezit, maar de ploeg geen loopacties, agressie en herhaalbare patronen geven, trekken het elftal naar een te laag ritme. In de Eredivisie komt dat vaak nog weg, in Europa wordt het genadeloos blootgelegd.
Dit is daarmee geen incident maar een beleidsmoment. Heitinga moet de hiërarchie in het elftal opnieuw definiëren: niet op naam, maar op profiel. Ajax heeft diepte, duelkracht en omschakelvermogen nodig om zijn balbezit-idee overeind te houden tegen tegenstanders die vooruit durven verdedigen.
In de stand weegt dat direct mee. De Amsterdammers vechten om een Champions League-ticket en kunnen zich geen puntenverlies veroorloven tegen ploegen die precies van Ajax’ voorspelbaarheid leven. Een aangepaste basis is niet cosmetisch, maar pure noodzaak om de marge aan de top te behouden.
De consequenties van niets doen zijn groter dan een wissel
Als Heitinga vasthoudt aan dezelfde basis, blijven de pijnpunten identiek: voorspelbare opbouw, te weinig diepte, te veel meters in de omschakeling. Dan bepaalt de tegenstander waar en hoe er gevoetbald wordt. Met een paar gerichte wissels verandert het veldbeeld direct en worden de sterktes van de groep benut.
Een elftal met een echte spits, een loopvaardige tien en een controlerende zes die de as bewaakt, geeft Ajax controle zonder bal en variatie met bal. Dan krijgen technisch sterke spelers de bal in betere zones, in plaats van met de rug naar de goal of in stilstaande situaties. Dat is de stap van mooi naar effectief — precies wat op dit niveau verschil maakt.
Voor de kleedkamer is dit bovendien helder leiderschap. Spelers weten waarop ze worden beoordeeld en welke profielen prioriteit hebben. Dat werkt door in uitvoering en discipline, zeker in fases dat het publiek ongeduldig wordt.
Vooruitblik: keuzes die het weekend gaan bepalen
Ajax traint deze week op kortere afstanden tussen de linies, triggers in de pressing en diepgang bij de eerste pass vooruit. Heitinga maakt de logische basiskeuzes op de as en in de punt, zodat het elftal in balans staat. Dat levert direct winst op in veldposities en restverdediging.
Komend weekend moet dat zichtbaar zijn vanaf minuut één. Ajax heeft geen luxe om in het ritme te komen; het startschot is de aftrap. Het verschil tussen een nerveus vervolg en een gecontroleerde eindsprint om Champions League-voetbal ligt in de basis die Heitinga nu durft te zetten.